Başkent: Saraybosna
Yüzölçümü: 51.197 km²
Nüfus: 3.254.082
Yönetim Biçimi: Federal Demokratik Cumhuriyet
Eski Yugoslavya’nın dağılmasından sonra bağımsızlığına kavuşan yedi ülkeden biridir. Başkenti Saraybosna’dır. Asırlardır farklı dinî ve etnik gruplardan insanların bir arada yaşadığı Bosna Hersek’te nüfusun yaklaşık yarısı Boşnak, geri kalanı Sırp ve Hırvat’tır. Resmî diller Boşnakça, Hırvatça ve Sırpçadır.
Ülkede 1992-1995 yılları arasında çıkan savaşta Boşnak Müslümanlar, Bosnalı Sırp ve Hırvatlara karşı savaşmış, Sırbistan ve Hırvatistan’dan başka Batılı müttefiklerinden de savaş boyu destek gören düşmanlarının soykırıma varan katliamlarına maruz kalmıştır. Savaşın ardından yıllar geçmesine rağmen, özellikle kadınlar ve çocuklar üzerindeki travma devam etmektedir.
Bosna’da 18 yaşın altındaki çocuklar, nüfusun yaklaşık 1/5’ini oluşturmaktadır. Bunların yaklaşık 1/3’ü yoksul ailelerin çocuklarıdır. Resmî rakamlara göre nüfusun %17’si yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Özellikle kırsal kesimde yaşayanlar, üç veya daha fazla çocuğu olanlar ve mülteciler, yoksulluktan daha çok etkilenmektedir. Ülkede her yenidoğan 1.000 bebekten 5’i, beş yaş altı her 1.000 çocuktan 6’sı ve her 100.000 anneden 10’u hayatını kaybetmektedir.
Ülkede 25.000’den fazla Roman vardır ve bu çocukların neredeyse %80’i yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Romanlar arasındaki bebek ölümlerinin üç kat daha fazla olduğu göze çarpmaktadır. Ayrıca ülkedeki 2-9 yaş arasındaki çocukların %6’sı engellidir. İhtiyaçları olan eğitim hizmetine ve desteğe tam anlamıyla ulaşılabilmiş değillerdir. Ülkedeki endemik hastalıklardan biri brusellozdur. 2013 yılında 0-18 yaş arası 246 çocuğa bruselloz tanısı konmuş; vakaların büyük bir çoğunluğu kırsal kesimlerde teşhis edilmiştir.
Bosna’da anaokulu eğitimi alan 3-4 yaşlarındaki çocukların yüzdesi düşüktür. Ancak 12 yıl ücretsiz olan ilköğretime erişim yüksektir ve son yıllarda ilköğretimi tamamlama oranı %97; ortaöğretime brüt kayıt oranı %88.7’dir. Gençlerin okuryazarlık oranı ise %99.7’dir.
Yoksul ve savunmasız çocukların çoğu, etnik köken, din, engellilik, cinsiyet veya kır-kent ayrımına göre dezavantajlı gruptadır. Yoksulluk, işsizlik ve finansal dengesizlik, çocukların sömürü amacıyla kaçırılmaya karşı savunmasız hale gelmesinin başlıca nedenleridir. UNICEF’e göre Balkan ülkelerinin çoğunda 20-24 yaş arasındaki Roman kadınlarının hemen hemen yarısı 18 yaşından önce evlendirilmiştir. Resmî rakamlara göre 2016-2020 yılları arasında Bosna’da insan ticareti mağduru olduğu varsayılan kişilerin sayısı 298’dir ve bunların yaklaşık 150’si çocuktur.
Bosna-Hersek İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2018 yılı sonunda kurumsal bakımdaki çocuk sayısı 1.818’dir. 2019 sonunda 477 çocuğun bir koruyucu ailesi olmuştur. Son tahminlere göre Bosna’da ebeveyn bakımından yoksun yaklaşık 2.435 çocuk vardır. Herhangi bir kurumda bakılan çocukların %70’inden fazlasının da yaşayan bir ebeveyninin olduğu tahmin edilmektedir.
Bugojno, Sanski Most, Milici, Novi Grad, Samac, Gradiska, Zvornik, Derventa, Trebinje ve Istocno Saraybosna’da yetimhaneler bulunmaktadır. Ayrıca misyoner kuruluşlar da Bosna’da çalışmalar yürütmektedir. Bunlardan biri, SOS Children’s Villages’tir. 104 ülkede çalışmalarını yürüten ECPAT’ın bir ayağı Bosna’dadır. Savaştan sonra kurulan Hope and Homes for Children Yetimhanesi ve 2000 yılında kurulan Jericho Vakfı da ülkede faaliyet gösteren diğer kurumlar arasındadır.
KAYNAKÇA:
AA. “Bosna Hersek”. (05.09.2017). https://www.aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/bosna-hersek/901470. (30.10.2021).
ECPAT. “Bosna-Hersek: Artan İnsan Ticareti ve Cinsel Sömürü Riski Altındaki Çocuklar”. (2018). https://ecpat.org/wp-content/uploads/2021/08/ECPAT-Country-Overview-Report-Bosnia-Herzegovina-2018.pdf. (30.10.2021).
Hope and Homes for Children. “Bosnia and Herzegovina” https://www.hopeandhomes.org/poi/bosnia/. (30.10.2021).
Jericho Foundation. “Why We Help” https://www.jerichofoundation.org/about. (30.10.2021).
NIH. National Library of Medicine. “Brucellosis in children in Bosnia and Herzegovina in the period 2000 – 2013” https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26276656/. (30.10.2021).
Orphanages Directory. “Archive for the Bosnia and Herzegovina Category”. https://www.orphanagedirectory.org/category/bosnia-and-herzegovina. (11.11.2021).
Otvaramo Vrata Djeci Evrope. “Bosnia and Herzegovina”. https://www.openingdoors.eu/where-the-campaign-operates/bosnia-and-herzegovina/#_ftn1. (30.10.2021).
SOS Children’s Villages. “General Information on Bosnia and Herzegovina”. https://www.sos-childrensvillages.org/where-we-help/europe/bosnia-and-herzegovina. (30.10.2021).
Statista. “Child mortality in Bosnia and Herzegovina 1895-2020”. https://www.statista.com/statistics/1072381/child-mortality-rate-bosnia-and-herzegovina/. (30.10.2021).
UNICEF. “Situation Analysis of Children in Bosnia and Herzegovina”. (March 2020). https://www.unicef.org/bih/media/4971/file/Situation%20Analysis%20of%20Children%20in%20Bosnia%20and%20Herzegovina.pdf. (30.10.2021).
Worldometer. “Bosnia and Herzegovina Population”. https://www.worldometers.info/world-population/bosnia-and-herzegovina-population/. (30.10.2021).