İran

20.11.2021 | 
İran

Başkent: Tahran

Yüzölçümü: 1.648.195 km²

Nüfus: 85.472.181

Yönetim Biçimi: Teokratik Cumhuriyet

Oldukça geniş bir yüzölçümü ve kalabalık bir nüfusu olan İran’da kilometrekare başına yaklaşık 49 kişi düşer. Nüfusun %51’ini Farslar oluşturur. Diğer önemli etnik gruplar Türkmen, Arap, Türk, Kürt, Afşar, Beluci ve Azerilerdir. Halkın %99’u Müslümandır. Resmî dil Farsçadır; fakat Türkçe, Kürtçe, Azerice ve Arapça da konuşulur.

İran, dünyadaki en fazla mülteci nüfusuna sahip ülkelerden biridir. Hükûmetin 2020’de açıkladığı rakamlara göre ülkede 780.000 Afgan, 20.000 Iraklı mülteci bulunmaktadır. 1979 İran Devrimi’nin ardından 5.000.000’dan fazla İranlı başka ülkelere göç etmiştir.

2020 rakamlarına göre anne başına 2.1 çocuk düşmektedir. 2019 verilerine göre 1.000 bebekten 11.9’u, beş yaş altı 1.000 çocuktan 19.9’u ve 100.000 anneden 16’sı hayatını kaybetmektedir. Prematürelik, solunum sıkıntısı sendromu, ishal ve zatürre, bebek ve çocuk ölümlerinin başlıca sebeplerindendir. Anne sağlığı bakımı son birkaç yılda iyileşmiş olsa da yetersiz beslenme, özellikle kırsal alanlarda anneler ve çocuklar arasında hâlâ ciddi bir sorundur.

İran’da 11 yıllık temel eğitim ücretsiz ve zorunludur. Ancak kırsal alanlarda, özellikle kız çocukları arasında okula devam oranı düşüktür. İlköğretime net kayıt oranı %95’in üzerindedir. Genç okuryazarlık oranı %98.36’dır. Resmî rakamlara göre İran yönetimi, bütçenin %6’sını sağlık sektörüne, %14’ünü eğitim sektörüne ayırmaktadır. İran’da mülteci Afgan çocukların yanı sıra, 6-16 yaş arası 770.000’den fazla çocuk okula gitmemektedir.

İran, doğal kaynaklar açısından zengin olmasına rağmen, resmî raporlara göre nüfusun %80’i yoksulluk sınırının altında yaşamakta; bu sorundan en çok kırsal kesimdeki çocuklar etkilenmektedir. İranlı çocukların yaklaşık %14’ü tehlikeli ve sağlıksız şartlar altında çalışmakta; inşaat işçilerinin %5’ini çocuklar oluşturmaktadır.

Ülkede 18 yaşından önce evlenip anne olan kız çocukların oranı %5.2’dir. İran yasalarına göre evlenebilmek için kızların en az 13, erkeklerin ise en az 15 yaşında olması gerekmektedir. Buna rağmen kimi kız çocukları ekonomik nedenlerden dolayı, özellikle kırsal kesimlerde daha erken yaşta evlendirilmektedir.

Sokak çocukları ülke için ciddi bir endişe kaynağıdır ve bunların %28’i yetimdir. Bir kısmı mülteci veya yoksul ailelerin çocukları, bir kısmı da uyuşturucu bağımlısı ebeveynlerin çocuklarıdır. Bugün itibariyle İran sokaklarında yaşayan yaklaşık 200.000 çocuk vardır. Denetimsiz olan bu çocuklar, her türlü istismara ve insan ticaretine karşı savunmasız durumdadır. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın 2005 tarihli bir raporunda, İran hükûmetinin kendi kabulüne göre İran’da 60.000 sokak çocuğu olduğu belirtilmiştir.

COVID-19 salgınında 51.000’den fazla çocuk ebeveyninden en az birini kaybetmiştir. Ülke genelinde yetim sayısı 710.000’dir. 2013 yılında evlat edinme yasaları revize edilmiştir. Buna göre çocuğu olmayan ailelerin yanı sıra tek çocuklu aileler ve bekâr kadınlar da evlat edinme başvurusunda bulunabilmektedir. Bu gelişmeyle birlikte evlat edinme oranları her geçen gün artmaktadır. 2020 yılında hasta ve engelli olan 160 çocuk; 30 yaş üzeri evli olmayan genç kadınlar tarafından da 130 çocuk evlat edinilmiştir.

KAYNAKÇA:

ALJAZEERA TURK. “Ülke Profili: İran”. http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-iran. (10.11.2021).

Knoema. “Iran”. https://knoema.com/atlas/Iran. (10.11.2021).

Middle East Online. “Working children in Iran”. https://middle-east-online.com/en/working-children-iran. (10.11.2021).

Stratejik Ortak. “İran’da Siyasî Durum, Etnik Yapı ve Türklerin Nüfusu”. (18 Kasım 2019). https://www.stratejikortak.com/2019/11/iran-etnik-yapi-turkler-nufus.html. (12.11.2012).

TEHRAN TIMES. “Child adoption up by 10% in Iran”. https://www.tehrantimes.com/news/459748/Child-adoption-up-by-10-in-Iran. (10.11.2021).

UKESSAYS. “Orphaned Children in Iran Young People Essay”. https://www.ukessays.com/essays/young-people/orphaned-children-in-iran-young-people-essay.php. (10.11.2021).

UNHCR. The UN Refugee Agency. “Refugees in Iran”. https://www.unhcr.org/ir/refugees-in-iran/. (12.11.2012).

UNICEF. “Mother and Baby Health”. https://www.unicef.org/iran/en/mother-and-baby-health. (10.11.2021).

Worldometer. “Iran Population”. https://www.worldometers.info/world-population/iran-population/. (05.11.2021).