ÖFKE PROBLEMLERİ
TDK öfke sözcüğünü ‘’Engellenme, incinme veya gözdağı karşısında gösterilen saldırganlık tepkisi; kızgınlık, hışım, hiddet, gazap.’’ şeklinde tanımlamaktadır. Başka bir deyişle, öfke; doyurulmamış istekler, istenmeyen sonuçlar ve karşılanmayan beklentilere verilen duygusal bir tepkidir.
Öfke problemleri için çözüm arayan insan sayısı azınlıkta olsa da, gerçek hayatta pek çok kişi bu durumdan etkilenmektedir. Bireysel farklılıklar, aile ilişkileri, ekonomik durum, stres, siyaset ve toplumsal yaşantı, öfke problemlerinin temelini oluşturur. Ancak asıl sorun, günlük yaşamda karşılaşılan birçok problemden ziyade, kişilerin hissettikleri öfkenin şiddeti ve bu duygular üzerinde ne kadar kontrol sahibi olduklarıdır. Öfke, başlıca üç kaynağa dayanarak ortaya çıkar: Bu kaynaklar kişinin kendisine, diğer insanlara ve yaşadığı dünyaya karşı olan tepkilerinden oluşur. Nasıl ortaya çıkarsa çıksın, öfke de diğer duygular gibi anlaşılabilir, kabul edilebilir, kontrol edilebilir ve doğru şekilde kullanıldığında faydalı olabilen bir duygudur.
Öfkelerini kontrol etmekte zorlanan ya da öfkelerini normal bir duygusal kapsamın ötesinde yaşayan bireyler, farklı tip öfke bozukluklarıyla tanımlanabilirler. Çeşitli uzmanlar öfke türleri hakkında çelişkili yayınlar yapmış olsa da, yaygın olarak kabul edilen bazı öfke biçimleri şunlardır:
- Uzun döneme yayılan bağışıklık sistemini etkileme ve diğer ruhsal bozukluklara yol açabilme potansiyeli olan, kronik öfke.
- Her zaman öfke şeklinde karşımıza çıkmayan ve tanımlanması zor olan, pasif öfke.
- Bireyin baş etmekte zorlandığı yaşam taleplerinden kaynaklanan, ezici öfke.
- Suçluluk duygusundan beslenen ve kişinin kendisine yönelik olan öfke.
- Başkalarına yöneltilen ve kırgınlık duyguları ile birlikte gelen, yargılayıcı öfke.
- Aşırı veya şiddetli öfkenin bazen ani bir şekilde ortaya çıkmasıyla oluşan, geçici öfke.
Öfkeyi sağlıklı bir şekilde yaşayamadığımızda, beraberinde somatik belirtiler de ortaya çıkabilir. Bu belirtiler arasında kalp çarpıntısı, yüksek tansiyon, el ve ayak titremesi, ağır nefes almak veya nefes darlığı, göğüste sıkışma, tükenmişlik, baş ağrısı ve mide ağrısı veya bulantı sayılabilir. Bu somatik belirtiler, öfkenin vücutta yarattığı fizyolojik etkilerin bir göstergesidir ve öfke kontrolü zorlaştıkça, bedensel tepkiler de daha belirgin hale gelebilir.
Öfke, her ne kadar olumsuz bir duygu gibi görülse de bazı olaylara öfke ile tepki vermek doğaldır. Ancak burada üzerinde durulması gereken, öfkeyi nasıl ifade ettiğimizdir. Yaşadığınız öfkeyi doğru yer ve zamanda dile getirmek, öfke patlamalarının önüne geçebilir. İfade edilmeyen öfke ise zamanla alınganlık, kırgınlık, değersizlik ve görülmeme gibi duygularla birleşerek saldırgan bir tutuma yol açabilir.
O halde burada sormamız gereken soru, öfkeyi nasıl ifade edebileceğimizdir. Öfke duygusunu sağlıklı bir şekilde ifade etmek, hem kişisel iyilik hali için hem de ilişkilerde dengeyi sağlamak açısından önemlidir. Öfke duygusunu doğru şekilde ifade edebilmek için bazı öneriler:
- Öfkenizin farkına varın: Öfke hissettiğinizde, duygunuzu kabul edin ve neyin sizi öfkelendirdiğini anlamaya çalışın.
- Duygularınızı doğru tanımlayın: Öfkenin altında başka duygular (kırgınlık, hayal kırıklığı, korku gibi) olabilir.
- Zamanlamayı iyi yapın: Öfkenizi anında ifade etmek yerine, sakinleşene kadar bekleyin.
- ‘’Ben’’ dili kullanın: Öfkenizi ifade ederken suçlayıcı bir ifade kullanmaktan kaçının ve "ben" dili kullanın. (Örneğin, "Ben böyle yapıldığında kendimi kötü hissediyorum.") Bu, suçlayıcı olmaktan kaçınmanıza ve karşı tarafı savunmaya geçmekten alıkoymanıza yardımcı olur.
- Fiziksel rahatlama teknikleri kullanın: Derin nefes almak, fiziksel aktivitelerle (örneğin yürüyüş yapmak) öfkenizi yatıştırmak, duygunuzu daha sağlıklı bir şekilde ifade etmenize yardımcı olabilir.
- Empati gösterin: Öfkenizi ifade ederken, karşınızdaki kişiyi anlamaya çalışın.
- Çözüm odaklı olun: Yaşadığınız olayı çözüme kavuşturacak önerilerde bulunun.
- Sınırlar koyun: Sınırlar hem kendimizin hem de karşımızdakini koruyarak, öfkeyi sağlıklı bir şekilde ifade edilmesine yardımcı olacaktır.
Bu önerilere sahip olduktan sonra, öfkenizi net ve incitmeden karşı tarafa iletmek daha kolay olacaktır. Öfkenin sağlıklı bir şekilde ifade edilmesi, sadece duygusal dengeyi sağlamakla kalmaz, aynı zamanda karşılıklı anlayış ve saygıyı geliştirmeye de katkıda bulunur.
Sümeyra Torun