Türkiye Çocukları İnsani Durum Raporu

Başkent: Ankara

Yüzölçümü: 783.562 km²

Nüfus: 85.576.378

Yönetim Biçimi: Cumhuriyet

Asya, Avrupa, Ortadoğu ve aynı zamanda Akdenizli sayılan Türkiye, coğrafî konumu itibariyle ayrıcalıklı bir ülkedir. Çok çeşitli bir etnik yapıya sahiptir. Nüfusun %80’i Türk’tür. Geri kalanı Kürt, Boşnak, Arnavut, Gürcü, Arap ve Ermeni gibi azınlık gruplardır. Resmî yazım ve eğitim dili Türkçedir. Dini İslam’dır ve nüfusun %98’i Müslümandır.

Ülkedeki çocuk ve genç nüfusuna bakılacak olursa 0-14 yaş arasındaki nüfusun 20.192.510 ve 15-24 yaş arasındaki nüfusun 13.591.930 kişi olduğu görülür. Türkiye’nin %27.2’lik çocuk nüfus oranı, AB ülkeleri arasındaki en yüksek orandır. 2020 yılına göre bir aileye düşen kişi sayısı ortalama 3.30’dur. Birleşmiş Milletler tanımına göre 0-17 yaş grubunu içeren çocuk nüfusu, 1970 yılında Türkiye’de toplam nüfusun %48.5’ini oluştururken bu oran 1990 yılında %41.8 ve 2019 yılında %27.5 olmuştur.

Türkiye’de yedi yaşına ulaşan bir çocuğun kalan yaşam süresinin ortalama 72.3 yıl olduğu görülmüştür. Ülkede anne başına düşen çocuk sayısı 2.6’dır. 2019 istatistiklerine göre yenidoğan her 1.000 bebekten 8.6’sı, beş yaş altı her 1.000 çocuktan 11’i ve her 100.000 anneden 17’si hayatını kaybetmektedir. Yaralanma ve zehirlenme, sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları, iyi ve kötü huylu tümörler, konjenital bozukluk ve kromozomla ilgili anomaliler, dolaşım sistemi hastalıkları, solunum sistemi hastalıkları gibi sebepler, çocuk ve anne ölüm nedenleri arasında sayılabilir.

Özellikle çocuklarda en fazla görülen hastalık, üst solunum yolu enfeksiyonudur. Türkiye Sağlık Araştırması 2019 yılı sonuçlarına göre 0-6 yaş grubunda %35.9 ile en çok üst solunum yolu enfeksiyonu görülmüş; bunu %28.7 ile ishal, %9.5 ile alt solunum yolu enfeksiyonu, %6.9 ile kansızlık takip etmiştir. Yine 2019 yılı verilerine göre 1-17 yaş grubunda en fazla çocuk ölümleri, 1.326 kişiyle dışarıdan yaralanma ve zehirlenmeler neticesinde gerçekleşmiştir. Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları nedeniyle 877, iyi ve kötü huylu tümörler nedeniyle 684, konjenital bozukluk ve kromozomla ilgili anomaliler nedeniyle 509 çocuk hayatını kaybetmiştir.

Ülke genelinde genç nüfusun %99’u okuryazardır. MEB’in istatistiklerine göre 2019-2020 yılları arasında net okullaşma oranı okul öncesinde %75, ilkokulda %98 ve ortaokulda %96’dır. Son yıllarda, bütün eğitim kademelerinde okul tamamlama oranında bir artış gözlenmiştir. 2019 yılına göre Türkiye genelinde okuryazarlık oranı %96.7’dir.  

Türkiye genelinde 5-17 yaş grubundaki çocuk sayısı 16.457.000 kişi olarak tahmin edilmektedir. Bu yaş grubundaki çocuklar, kurumsal olmayan nüfusun %20.3’ünü oluşturmaktadır. 2020 yılına göre 5-17 yaş grubunda olup herhangi bir ekonomik faaliyete katılan çocuk sayısı 720.000’dir. 5-17 yaş grubunda çalışan çocukların aynı yaş grubundaki çocuklar içinde payını gösteren istihdam oranı ise %4.4’tür. Çalışan çocukların %79.7’sini 15-17 yaş grubundakiler oluşturmakta; %15.9’unu 12-14 yaş grubundakiler oluşturmakta ve %4.4’ünü 5-11 yaş grubundaki çocuklar oluşturmaktadır. Çalışan çocukların %65.7’si aynı zamanda eğitime devam etmektedir.

Türkiye, çocuk hakları sözleşmesine taraf olmasına rağmen “çocuğun üstün yararı”nın korunmasına ilişkin temel politikalar henüz hayata geçirilmemiştir. Son verilere göre fiziksel istismardan dolayı mağdur edilen çocuk sayısı 100, kaçırılma ve alıkonma 153, aile içi şiddet görme 368, kasten yaralama 74, kayıp çocuk başvurusu 145, intihara teşebbüs 110, reşit olmayanla münasebet 289’dur.

2020 yılına göre güvenlik birimlerine gelen veya getirilen çocukların karıştığı olay sayısı, 2019 yılına göre %11.8 oranında azalarak 450.803 olmuştur. Çocukların %60.7’sinin 15-17 yaş grubunda, %20.2’sinin 12-14 yaş grubunda, %19’unun ise 11 yaş ve altındaki çocuklar olduğu görülmüştür. Güvenlik birimlerine 2020 yılında gelen veya getirilen çocukların %68.7’si erkek, %31.3’ü ise kız çocuğudur. Ayrıca güvenlik birimlerine suç mağduru olarak gelen 150.615 çocuğun %55.3’ü yaralama, %14.5’i aile düzenine karşı suçlar, %12.2’si cinsel suçlardan dolayı mağdur olmuştur. Ayrıca mağdur çocukların %4.5’i tehdit, %3’ü kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, %2.1’i ise hırsızlık suçlarından mağduriyet yaşamıştır.

Evlenme istatistiklerine göre 16-17 yaş grubundaki kız çocuklarının evlenme oranı 2002 yılında %7.3 iken, 2020 yılında %2.7’ye düşmüştür. Hane Halkı İşgücü Araştırması 2020 yılı raporuna göre 15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma oranı %16.2’dir. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde erkek çocuklar için %23.4, kız çocuklar için %8.6 olduğu görülür. Sosyal yetimlik nedeniyle çalışmak zorunda olan 5-11 yaş arası çocuk sayısı ise 720.000’dir.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından himaye edilen çocukların dağılımı, 6.132’si Çocuk Evleri Sitesi’nde, 6.164’ü Çocuk Evleri’nde, 1.571’i Çocuk Destek Merkezi’nde, şeklindedir. 17.403 çocuk evlatlık olarak verilmiş, 7.259 çocuğun bakımı bir koruyucu aile yanında sağlanmıştır. Ayrıca Sosyal Ekonomik Destek’le (SED) aile yanında bakımına destek verilen çocuk sayısı da 128.047’dir.

2020 yılı TÜİK verilerine göre Türkiye’de babasını kaybetmiş çocuk sayısı 269.202, annesini kaybetmiş çocuk sayısı 80.798, hem annesini hem de babasını kaybetmiş çocuk sayısı 4.518’dir. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na göre koruyucu aile yanında bakımı sağlanan çocuk sayısı 7.864, bir kurumda bakımı sağlanan çocuk sayısı 13.524, evlat edinilen çocuk sayısı ise 493’tür.

Ülkede bulunan Suriyeli yetim çocuk sayısına ilişkin sağlıklı bir veri bulunmamakla birlikte, bu rakamın 300.000’in üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne göre 2020 yılı itibariyle Türkiye’de bulunan 3.583.584 Suriyeli mültecinin 1.680.214’ü çocuktur.

1992 yılından bu yana faaliyetlerine devam eden İHH İnsani Yardım Vakfı, 50 farklı ülkede 120.000’i aşkın yetim çocuğun her ay düzenli bakımını üstlenip onlara eğitim, sağlık, gıda, barınma gibi konularda destek veren bir kurumdur. Dünya üzerinde 13 farklı ülkede 40 yetimhaneye destek sağlayan İHH Türkiye’de 77 ilde 15.000’e yakın yetim çocuğa düzenli destek sağlamaktadır. İHH’nın dünya çapında dönemsel destekler sunduğu yetim çocukların sayısı ise 800.000’i bulmaktadır.

KAYNAKÇA:

Country Meters. “Turkey Population”. https://countrymeters.info/en/Turkey. (03.11.2021).

Humanium. “Children of Cyprus”. https://www.humanium.org/en/cyprus/. (03.11.2021).

Knoema. “Turkey”. https://knoema.com/atlas/Turkey/topics/Demographics. (03.11.2021).

İnsan Haklari Derneği. “İHD Adana Çocuk Hakları Komisyonu 2020 Yılı Çocuk Hak İhlalleri Raporu”. https://www.ihd.org.tr/wp-content/uploads/2020/11/20201120_AdanaCocukHaklariIhlalleriRaporu.pdf. (03.11.2021).

RAKİPOĞLU, Zeynep. “Türkiye’de 268 bin 843 yetim, 81 bin 239 öksüz çocuk var”. AA. (08.05.2020). https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyede-268-bin-843-yetim-81-bin-239-oksuz-cocuk-var/1834183. (03.11.2021).

SOS Children’s Villages. “SOS Children’s Village Lefkosa”. https://www.sos-childrensvillages.org/where-we-help/europe/northern-cyprus/lefkosa. (03.11.2021).

T24. “Türkiye’de 1.061 Çocuk Evinde 5.458 Çocuk Kalıyor”. https://t24.com.tr/haber/turkiyede-bin-61-cocuk-evinde-5-bin-458-cocuk-kaliyor,336178. (03.11.2021).

TRT HABER. “2020 Dünya Yetim Raporu Açıklandı”. https://www.trthaber.com/haber/yasam/2020-dunya-yetim-raporu-aciklandi-572643.html. (03.11.2021).

TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu. “İstatistiklerle Çocuk, 2020”. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2020-37228. (03.11.2021).

World Population Review. “Cyprus Population 2021”. https://worldpopulationreview.com/countries/cyprus-population. (03.11.2021).

Worldometer. “Turkey Population”. https://www.worldometers.info/world-population/turkey-population/. (03.11.2021).